Sujkowska z Chmieleńskich Helena (Halina) Antonina, pseud. Ala, Profesorowa, Zbyszewska (1872–1944), działaczka polityczna i społeczna, żołnierz Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.
Ur. 29 I w Kijowie, była córką Antoniego (Romana?) Chmieleńskiego, generała armii rosyjskiej, i Julii z Brzostowskich, bratanicą Ignacego Chmieleńskiego (zob.) i Zygmunta Chmieleńskiego (zob.), siostrą Marii Chmieleńskiej (1869–1945?), od r. 1897 działaczki PPS.
W r. 1896 Helena wyszła za mąż za Antoniego Zygmunta Sujkowskiego (zob). Dwa lata później wstąpiła z mężem do tajnej PPS i związała się ze środowiskiem Józefa Piłsudskiego; współpracując z Marią Paszkowską, kolportowała nielegalne druki socjalistyczne. Pracowała jako nauczycielka, równocześnie organizowała i prowadziła tajne nauczanie. Brała udział w strajku szkolnym 1905 r. w Warszawie. Wraz z Jadwigą Marcinowską, Izą Moszczeńską i Heleną Ceysingerówną powołała 6 III 1913 działającą w Król. Pol. tajną Ligę Kobiet Pogotowia Wojennego i została jej wiceprzewodniczącą. Po wybuchu pierwszej wojny światowej i powstaniu 16 VIII 1914 Legionów Polskich pracowała w intendenturze tych formacji w Krakowie do końca września t.r. Wobec zbliżania się wojsk rosyjskich do miasta wyjechała 2 X do Będzina, gdzie jej mąż był dyrektorem szkoły handlowej. Zorganizowała tam koło Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego i wstąpiła do tajnej POW. Do końca t.r. prowadziła intendenturę Legionów Polskich w Dąbrowie Górniczej, następnie w Sosnowcu i Milowicach (pow. będziński). Przebywając w okresie Bożego Narodzenia w Zakopanem, zorganizowała charytatywną gwiazdkę na rzecz żołnierzy I Brygady Legionów Polskich, walczących 22–25 XII pod Łowczówkiem (pow. tarnowski). Współpracowała z założonym 30 V 1915 w Dąbrowie Górniczej przez męża i Franciszka Ksawerego Praussa Centralnym Biurem Szkolnym, dążącym do rozbudowy szkolnictwa polskiego w Król. Pol. Szykanowana przez niemieckie władze okupacyjne, została w r. 1916 na krótko wraz z mężem aresztowana. Po uniewinnieniu przez sąd polowy przenieśli się t.r. do Warszawy. W r. 1917, po ustąpieniu Marcinowskiej z funkcji przewodniczącej, kierowała przez krótki czas Ligą Kobiet Pogotowia Wojennego. Organizowała pomoc dla legionistów internowanych w Szczypiornie i Beniaminowie. Jako bliska przyjaciółka Aleksandry Szczerbińskiej i Piłsudskiego była matką chrzestną ich pierwszej córki, Wandy (ur. 1918).
W niepodległej Polsce pracowała S. jako nauczycielka, a następnie była referentką w Min. Pracy i Opieki Społecznej. Wstąpiła do polskiego wolnomularstwa. Opublikowała artykuły: Moje wspomnienia z Zagłębia („Wierna służba”, Red. M. Dąbrowska, A. Piłsudska i in., W. 1927) i Moja pierwsza praca w P.P.S. pod kierunkiem Marii („Życie i praca Marii Paszkowskiej. Księga pamiątkowa”, W. 1929), a wspólnie z Władysławą Weychert-Szymanowską wydała przeznaczone dla dzieci wypisy z literatury powszechnej i polskiej pt. „Serce matki” (W. 1928). Weszła w tym okresie do działających z inicjatywy Aleksandry Piłsudskiej w Warszawie Komitetu «Osiedle», opiekującego się bezdomnymi, i Tow. «Opieka», prowadzącego w śródmieściu świetlice, biblioteki i przedszkola dla ubogich. Była inspektorką Szkoły Rodziny Wojskowej. W r. 1932 została wiceprzewodniczącą powstałej wtedy Unii Polskich Związków Obrończyń Ojczyzny. Od r. 1934 była radną warszawskiej Rady Miejskiej i z jej ramienia zasiadała w Radzie Opieki Społecznej. Po śmierci Piłsudskiego (12 V 1935) weszła do Wydz. Wychowawczego Komitetu Uczczenia Marszałka Piłsudskiego. W r. 1938 została powołana przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego do Senatu V kadencji; reprezentując Koło Obozu Zjednoczenia Narodowego, pracowała w senackich komisjach oświatowej i społecznej.
Po wybuchu drugiej wojny światowej, w przeddzień kapitulacji Warszawy, S. została 27 IX 1939, na polecenie prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, łączniczką tajnej komórki Zarządu Miasta. Kierowana przez Henryka Pawłowicza, komórka ta wspierała powołaną tego dnia konspiracyjną organizację Służba Zwycięstwu Polski (SZP). Następnie była S. łączniczką Wydz. Legalizacji Oddziału I Organizacyjnego Dowództwa Głównego SZP (od 30 VI 1940 Komendy Głównej ZWZ, od 14 II 1942 Komendy Głównej AK); pod kierunkiem Marii Pomianowskiej zajmowała się tam produkcją fałszywych dowodów zatrudnienia. Mieszkanie S-iej przy ul. Barskiej 5 było w r. 1942 miejscem odpraw Komendy Głównej AK, spotkań z kolejnymi Delegatami Rządu na Kraj Cyrylem Ratajskim i Janem Piekałkiewiczem, a także przywódcami stronnictw politycznych. Po wybuchu 1 VIII 1944 powstania warszawskiego była łączniczką dowódcy Oddziału I Komendy Głównej AK ppłk. Antoniego Sanojcy. Poległa 23 IX 1944 na ul. Marszałkowskiej 71. Po ekshumacji została pochowana 17 IV 1945 na cmentarzu Powązkowskim (kw. 343, rząd I, grób 5). Pośmiertnie została mianowana podporucznikiem. Była odznaczona Krzyżem Niepodległości (1931), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi.
W małżeństwie z Antonim Zygmuntem Sujkowskim miała S. synów Zbigniewa Bronisława (zob.) i Bogusława (zob.).
Bielecki R., Żołnierze powstania warszawskiego, W. 1995 I, W. 1997 III; Kto był kim w Drugiej RP?; Sejm i Senat 1939. Informator osobowy, „Przekrój – Mies. Poświęcony Sprawom Polski” 1939 nr 1(5) s. 152; Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, W. 1988 s. 381 (fot.); Zieleniewski L., Sejm i Senat 1938–1943.V Kadencja, W. 1939 s. 469 (fot.), s. 487, 489; – Bargiełowski D., Po trzykroć pierwszy, W. 2000 I 556; Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego, W. 1998 I–III; Kancewicz J., Działalność organizacyjna warszawskiej PPS, w: Warszawa popowstaniowa 1864–1918, W. 1969 z. 2 s. 54; Kobieta i świat polityki w niepodległej Polsce 1918–1939, W. 1996 s. 70, 129; Malinowski K., Kobiety-żołnierze AK, „Więź” R. 11: 1968 nr 2 s. 106; Matusak P., Wywiad Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1945, W. 2002; Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, W. 1990; Pawłowicz H., Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy, W. 1974; Szarota T., Stefan Rowecki „Grot”, W. 1983 s. 215; – Kozłowska Z., Śliwińska L., Liga Kobiet Pogotowia Wojennego 1913–1915, w: Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, W. 1927; Piłsudska A., Wspomnienia, W. [b.r.w.]; Śliwińska L., Liga Kobiet Pogotowia Wojennego, w: Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915–1918, W. 1928; Wroniszewski J. K., IV Obwód Armii Krajowej Ochota Okręg Warszawa, W. 1997; tenże, Ochota Okęcie. Warszawskie Termopile 1944, W. 2002; – „Monitor Pol.” R. 14: 1931 nr 18; – CAW: sygn. KN 20 X 1931, skorowidz pochowanych na cmentarzu Powązkowskim; USC m. stoł. W.: Odpis skrócony aktu zgonu S-iej, nr I/2/110/45.
Mirosław Sulej